مسجد جمکران در قم.
(عکس: ايسنا/ محمود اخلاقي)
مقول? امام زمان و کيفيت حضور و ارتباطش با واقعيات سياسي و روزمر? ايران، اخيراً موضوع بحث هاي متفاوتي بوده است. تازه ترين اظهار نظر از آن محمود احمدي نژاد، رئيس جمهوري اسلامي ايران است که گفته بود:" بسياري از امور کشور و دولت، توسط امام زمان مديريت مي شود".
رونق چاه جمکران در نزديکي قم يکي ديگر از جلوه هاي تصورات بخشي از مردم دربار? امام زمان است. البته نگاه هاي فلسفي و تاريخي متفاوتي را نيز به اين مقوله مي توان در نزد پژوهشگران ديني يا کارشناسان تاريخ اديان سراغ کرد.
براي پرسش دربار? جايگاه امام زمان در اسناد و مدارک ديني و تاريخي و نيز بَرد مباحث کنوني و سنجش آميختگي آن با محاسبات سياسي-تبليغاتي روز، با آقايان دکتر فضل الله صلواتي، متخصص ادبيات عرب و نويسنده و پژوهشگر در تاريخ اسلام و دکتر سيد علي اصغر غروي، متخصص حکمت و فلسف? اسلامي، ميزگردي تشکيل داديم.
فضل الله صلواتي معتقد است که مفهوم کلي انتظار شخصيتي مصلح و هادي، که روزي خواهد آمد و بر ظلم و سياهي چيره خواهد شد، در هم? اديان وجود دارد. در دين اسلام حتي سني ها معتقدند که چنين شخصيتي که محمد نام داشت، مي آيد ولي هنوز متولد نشده است. اسلام شيعه او را فرزند يازدهمين امام مي داند که غايب شده است و روايت است که پيش از غيبت نسبت به کساني که خود را مأمور و فرستاد? او مي دانند، هشدار داده است.
فضل الله صلواتي، تقويت خرافاتي چون چاه جمکران را به زيان اسلام و در خدمت منافع سياسي گروهي عقب افتاده مي داند و محدود کردن اسلام شيعه را به امام زمان، کاري نادرست قلمداد ميکند.
سيد علي اصغر غروي مي گويد: طرح گسترد? مقول? امام زمان، امري نسبتاً تازه است و در يکي-دو قرن گذشته رايج شده است. کليبي که مهمترين راوي شيعه است و در اواسط قرن سوم هجري مي زيسته و همزمان با آخرين نايب از چهار نايب امام زمان بوده است، چندان اشاره اي به اين مقوله نکرده است. فلاسف? اسلامي و حکما و عرفا مانند ملاصدرا نيز توجه خاصي به اين موضوع نشان نداده اند. بسياري از علما و مراجع تقليد نيز در تفحصات خود اين مقوله را نسبتاً مسکوت گذاشته اند. بدين ترتيب ميدان براي خرافه پرستي که بکلي با مفهوم "انتظاريک مصلح" بيگانه است، باز گذاشته شده است.